ناترازی انرژی، پدیده‌ای چندعاملی و حاصل ترکیب رشد سریع مصرف، سهم بالای گاز طبیعی در سبد انرژی ملی، و تأخیر در توسعه برخی زیرساخت‌ها طی سالیان گذشته است. با این حال، طی چند سال اخیر شرکت ملی گاز ایران و مجموعه وزارت نفت با اجرای برنامه‌های فنی، زیرساختی و مدیریتی تلاش کرده‌اند اثرات ناترازی را کاهش داده و پایداری شبکه گاز کشور را تضمین کنند.
این اقدامات در محورهای توسعه پالایشگاه‌ها، تکمیل خطوط انتقال، افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی، تأمین سوخت دوم صنایع، و بهینه‌سازی مصرف در ادارات و منازل انجام شده است که در ادامه به اختصار تشریح می‌شود:
افزایش ظرفیت پالایش گاز طبیعی
در بخش تولید و پالایش، شرکت ملی گاز ایران طی دو سال گذشته با اجرای طرح‌های توسعه‌ای در پالایشگاه‌های بزرگ از جمله فاز ۱۴ پارس جنوبی، پالایشگاه ایلام و پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس، توانسته ظرفیت پالایش روزانه گاز کشور را افزایش دهد.
همزمان طرح‌های بهینه‌سازی و رفع گلوگاه در پالایشگاه‌های قدیمی‌تر نظیر سرخون و شهید هاشمی‌نژاد نیز در حال اجراست تا علاوه بر افزایش تولید، اتلاف انرژی کاهش یابد. همچنین با بهره‌برداری از واحدهای جدید، بازده پالایشگاه‌ها به شکل محسوسی ارتقا یافته است.
توسعه خطوط انتقال و افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی
در حوزه انتقال گاز، پروژه خط نهم سراسری به عنوان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های زیرساختی در حال تکمیل است و نقشی حیاتی در پایداری گازرسانی در فصل سرد است.
همزمان ظرفیت ذخیره‌سازی گاز طبیعی با رشد چشمگیری مواجه بوده و این ذخایر که در فصل گرم پر می‌شوند در اوج مصرف زمستان، به حفظ فشار شبکه کمک کنند.
تأمین سوخت دوم برای صنایع سیمان و نیروگاه‌ها
در بخش مدیریت سوخت، از تابستان گذشته برنامه‌ای هماهنگ میان شرکت ملی گاز، شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی و وزارت نیرو اجرا شده تا ذخیره‌سازی گسترده مازوت و گازوئیل در نیروگاه‌های حرارتی و کارخانه‌های سیمان انجام شود.
این اقدام سبب شده در زمان افت فشار شبکه، صنایع حیاتی با سوخت دوم فعالیت کنند و گازرسانی به مشترکان خانگی بدون اختلال ادامه یابد.
باید گفت که اکنون در اغلب واحدهای بزرگ صنعتی، مخازن ذخیره و زیرساخت‌های لازم برای مصرف سوخت جایگزین پیش‌بینی شده و هماهنگی‌های لازم با وزارت صنعت، معدن و تجارت در حال انجام است.
هرچند ابن موضوع چندین سال است که با برگزاری جلسات متعدد و مکاتبات فراوان به اطلاع صاحبان صنایع رسانده شده اما برخی از آنها هنوز تجهیزات استفاده از سوخت مایع را راه اندازی نکرده و در شرایط اوج ناترازی و اعمال محدودیت با ضرر و زیان مواجه می‌شوند.
باید توجه داشت که بخشی از مشکل نه در تأمین گاز بلکه در مصرف غیربهینه صنایع انرژی‌بر نهفته است. بر اساس آمار رسمی، راندمان حرارتی برخی صنایع بسیار پایین‌تر از میانگین جهانی قرار دارد. در واقع بخش قابل توجهی از گاز تحویلی به این صنایع بدون بازده مؤثر هدر می‌رود.
بهینه‌سازی مصرف و مدیریت تقاضا
در حوزه مصرف، شرکت ملی گاز در کنار سالها تلاش برای اصلاح الگوی مصرف و کاهش هدررفت، طرح ملی توزیع بخاری‌های کم‌مصرف و فن‌دار با راندمان بالای ۹۰ درصد را با همکاری وزارت صمت و سازمان ملی استاندارد در استان های محروم و سردسیر اجرا کرده است تا بخشی از تجهیزات گرمایشی فرسوده و پرمصرف از مدار خارج شوند.
همچنین بر اساس مصوبه دولت، تمامی دستگاه‌های اجرایی و ادارات دولتی موظف شده‌اند حداقل ۲۰ درصد کاهش مصرف گاز نسبت به سال ۱۴۰۱ را محقق کنند.
نصب تجهیزات گرمایشی غیراستاندارد در اماکن اداری ممنوع و دمای محیط‌های کاری تحت کنترل قرار گرفته است.
همچنین در واحدهای تجاری، استفاده از وسایل گرمایشی در فضای باز ممنوع است و مطابق دستورالعمل‌های جدید برای عدم رعایت موضوع، پیش بینی اخطار، قطع گاز و جرینه در نظر گرفته شده است.
جمع‌بندی
با توجه به عوامل متعدد از جمله اضافه شدن دهها هزار مشترک خانگی، تجاری و صنعتی جدید در هرسال به مشترکان شرکت گاز، ناترازی انرژی در کشور واقعیتی انکارناپذیر است.
اما واقعیت مهم‌تر، حرکت فعالانه شرکت ملی گاز ایران در مسیر کاهش اثرات این ناترازی است.
افزایش ظرفیت پالایش، تکمیل خط نهم سراسری، توسعه ذخیره‌سازی، تأمین سوخت دوم، و ارتقای راندمان تجهیزات گرمایشی، مجموعه‌ای از اقداماتی است که تصویری روشن از مسیر آینده صنعت گاز ایران ترسیم می‌کند.
مسیری که هدف نهایی آن، پایداری تأمین انرژی برای مردم و صنایع کشور است.
- نویسنده : مریم توانا
