بازدید رئیس دانشگاه علوم پزشکی شیراز از مرکز خدمات جامع سلامت بوستان

سید بصیر هاشمی، گفت: در این بازدید با حضور در بخش‌های مختلف این مرکز از جمله پایگاه سلامت، واحد مراقبت، پیشگیری و درمان هاری، داروخانه، درمانگاه، آزمایشگاه و دندانپزشکی، از نزدیک در جریان روند ارائه خدمات به مردم قرار گرفت.

هاشمی، گفت: مسائل و نیازهای مراکز خدمات جامع سلامت و واحدهای بهداشتی‌درمانی به‌صورت مستمر از سوی دانشگاه رصد و پیگیری می‌شود.

او، گفت: بهره‌برداری از بیمارستان‌های در حال ساخت در شمال‌غرب شیراز، نقش مهمی در ارتقای سطح خدمت‌رسانی و کاهش فشار مراجعات به مراکز درمانی مرکز شهر دارند.

مسئولان و کارشناسان مرکز خدمات جامع سلامت بوستان نیز در این بازدید، ضمن ارائه گزارشی از وضعیت موجود، به تشریح خدمات ارائه‌ شده، توانمندی‌ها و نیازهای این مرکز پرداختند.

این بازدید با هدف ارزیابی میدانی کیفیت خدمات، شناسایی چالش‌ها و برنامه‌ریزی برای ارتقاء زیرساخت‌های سلامت، با حضور مدیران ارشد دانشگاه برگزار شد.

تقدیر از خدمات اورژانس فارس در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه اخیر

حسینعلی امیری، گفت: استاندار فارس با همراهی دکتر سید بصیر هاشمی رئیس دانشگاه علوم پزشکی شیراز، از مرکز اورژانس فارس بازدید و از خدمات پرسنل اورژانس فارس تقدیر کرد.

سید بصیر هاشمی، در نشستی که با حضور دکتر امیری استاندار فارس، سید احمد احمدی زاده مشاور عالی و رئیس حوزه استاندار فارس، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری ، مدیر کل مدیریت بحران استانداری، مشاور عالی رییس دانشگاه علوم پزشکی شیراز، جمعی از مدیران دانشگاه، رئیس اورژانس فارس و جمعی از مدیران و پرسنل اورژانس استان برگزار شد، گزارشی از روند خدمت رسانی دانشگاه به ویژه اورژانس فارس و مرکز هدایت عملیات بحران (EOC) در مدت ۱۲ روز تجاوز رژیم صهیونیستی به کشور، ارایه کرد.

مسوول ارشد حوزه سلامت فارس با اشاره به فعالیت ۲۸۰ پایگاه اورژانس در سطح استان فارس، بر لزوم توسعه ناوگان حمل و نقل اورژانس فارس و ارتقای زیرساخت های اورژانس استان با حمایت مسوولان استانی و کشوری، تاکید کرد.

رییس دانشگاه اضافه کرد: برنامه ریزی های لازم برای خدمت رسانی به مجروحان و مراجعان به مراکز درمانی استان انجام و مجموعه سلامت استان و دانشگاه علوم پزشکی شیراز با آمادگی کامل در تمام حوزه ها، به بیماران و مردم خدمت رسانی کردند.

توسعه پردیس شهید دوران دانشگاه علوم پزشکی شیراز به عنوان آینده دانشگاه و حل مسائل این پردیس ، تکمیل پروژه جاده قره پیری و همکاری در ساخت پایگاه های اورژانس، از دیگر محورهای مورد تاکید دکتر هاشمی در این نشست بود.

دکتر «مسعود عابد» مدیر مرکز حوادث و فوریت های پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز نیز در بازدید استاندار فارس از مرکز اورژانس فارس، گزارشی از خدمات رسانی شبانه روزی این مرکز در سطح استان و مطالبی در زمینه چالش ها و نیازمندی های موجود در اورژانس استان، به دکتر امیری استاندار فارس و دیگر مسوولان استانی، ارائه کرد.
فرزنددار شدن، یک نعمت الهی است که امروزه در ایران حدود ۲۰ درصـد از خانواده ها به دلایل مختلف از آن محرومند زیرا با مشکل ناباروری بـه دلایل پزشکی مرتبط با مرد یا زن یا هر دو، مواجه هستند.

از سوی دیگر، برخی از فواید پزشکی بارداری و شیردهی به طور ویژه برای مادر، عبارت است از:

کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه، رحم و تخمدان
کاهش خطر ابتلا به فیبروم (توده) رحمی
کاهش خطر ابتلا بـه آندومترویوز یا وجود بافت رحمی در جایی غیر از رحم مانند مثانـه و کمک به درمان آن
کاهش احتمال ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی
کاهش احتمال ابتلا به بیماری هایی مثل فشارخون، قند خون، چربی خون
جلوگیری از یائسگی زودرس و عوارض آن
مواجهه با بارداری پیش بینی نشده

گاهی خانواده در شرایطی است که توقع فرزنددار شدن را نــدارد و فکر می کند، نمی تواند آن را بپذیرد؛ در این شرایط، والدین یا دچار کشمکش با خود هستند و یا خدای ناکرده به از بین بردن فرزند خود فکر می کنند، با این تصـور که شاید مشکلاتی که در نظر دارند کمتر شود؛ این افکار موجب می شود افراد با عجله و تحت تأثیر هجوم احساسات و افـکار منفـی، بـه سوی راه نادرست (از بین بردن جنین) حرکت کنند.

اگر این مساله به ذهن کسی رسیده است، مناسب است پیش از همه چیز، چند سؤال را از خود بپرسد:

آیا من صاحب این جنین هستم و تصمیم گیــری درباره زندگی او در اختیار من اســت؟

آیا این جنیـن امانــت خــدا بــه مــن نیســت؟

آیا ایـن جنین بـه غیـر از مـن کـه مـادر او هسـتم حامــی و پناهــی دارد کــه از حــق حیــات او دفــاع کنـد؟* سقط جنین از جهت اخلاقی و انسانی و نیز حکم دینی چگونه است؟

آیا از بین بردن جنین راه حل مشکل من اســت؟

مگــر ایــن جنیــن زنــده نیســت؟ مگــر در حــال حاضــر، فرزنــد مــن نیست؟ آیــا از بیــن بــردن ایــن جنیــن، شــباهتی بــه از بین بردن یـک کودک دو-سه ساله نــدارد؟

اگــر بـه پاسخ این سؤال ها فکر کردید، بـا هم سراغ اصل مسئله برویم

(راه حــل واقعــی)

برای حل مشکل فعلی خود چه کنم؟

به عنوان اولین گام باید مسیر بیرحمانه «از بین بردن جنین» را کنار گذاشت. از بین بردن جنین، راه حل نیست، بلکه خــود مشــکلی جدیـد اسـت.

از سـوی دیگـر، قـرار گرفتـن یـک جنیـن در وجـود یـک فـرد و زندگـی یک خانواده، تحت علم و اراده خداوند اتفاق افتاده و خداوند اشتباه نمی کند! او هیچ قطعه ای را در هیچ پازلی، به اشتباه جای گذاری نمی کند. پس باید به سراغ «کشف مسیر تازه زندگی» با فرزند جدید بروید.

یاد گرفتن «مهارت حل مساله»، می تواند به یافتن راه حل کمک کند. برای نمونه، با این قدم ها آغاز کنید.

با امید به خدا و توکل بر او و نیز فعال کردن خلاقیت خود، به راه های تازه فکر کنید.

با افرادی مورد اعتماد که ارزش فرزند و سلامتی را درک می کنند، برای پیدا کردن راه حل ها مشورت کنید.

در کشور عزیزمان، مجموعه های دلسوزی از پزشکان، روانشناسان، فعالان اجتماعی و … فعال هستند. از راهنمایی های آن ها در راستای حمایت روحی، روانی و طبی از مادر استفاده کنید.

گرچه جنس مشکلات افراد نسبت به بارداری متفاوت است و خانواده ها نیز شرایط متفاوتی با یکدیگر دارند، ولی برای راه اندازی خلاقیت شما و اینکه ببینید می توان راه حل هایی یافت، به برخی راه حل ها اشاره می شود:

رها شدن از باورهای غیرعلمی و نادرست اما رایج (مثلا تصور ممنوعیت بارداری در سن بالا یا با فاصله کم از فرزند قبلی): از نظر پزشکی بارداری بالای ۳۵ سال هیچ منع و ترسی ندارد، فقط شاید نیاز به مراقبت بیشتری داشته باشد.

با همین نگاه، طی سال های اخیر در کشورهای غربی، تعداد بارداری زنان ۳۵ تا ۴۴ سال به طـور معناداری روند افزایشی داشته اسـت. در فاصلـه کم بیـن زایمان تا حاملگی بعدی، حتی کمتر از ۶ ماه، نیز می توان شرایط مادر و جنین و نوزاد قبلی را به خوبی مراقبت کرد.

این باور نیز نادرست است که جنین در هفته های اول فقط یک لخته خون یا تکه گوشت است و از بین بردنش اشکالی ندارد و او هیچ حسی نسبت به این مرگ دردناک ندارد.

– عدم ترس از بارداری ناخواسته: اگــر بدون برنامه ریزی قبلی خداوند به شما فرزندی عطا کرده است، می توانید مراقبت های بارداری را از نظر پزشکی بدون نگرانی از عوارض احتمالی آن آغاز و پیگیری نمایید. دقت کنید هر بارداری ناخواسته در حقیقت یک بارداری خدا خواسته بوده که قطعا با حکمت الهی وارد زندگی شما شده است. مادر عزیز! فرزند کوچک شما تنهـا یک انسان نیست، بلکـه هزاران انسان بالقوه از فرزندان او نزد شما به امانت سپرده شده اند.

رهــا شــدن از برخــی ســنت ها و رســوم ماننــد ناپســند و زشــت دانســتن بــارداری در دوران عقــد: چــرا کــه خانــم و آقــا در ایــن دوران از نظــر قانونــی و شــرعی زن و شــوهر هســتند و فرزنــددار شــدن هیــچ منــع عقلــی و شــرعی نــدارد. بلکــه ایــن ســقط کــردن و قتــل فرزنــد اســت کــه غیراخلاقــی و زشــت اســت.

رها شدن از برخی توقعات و ذهنیات مانند جنسیت جنین: مطلوب و دلخواه نبودن جنسیت جنین به هیچ عنوان دلیل موجهی برای قتل و از بین بردن او نیست. قطعا خداوند بهتر می داند که خیر و صلاح هر زوجی چیست و به چه کسی دختر بدهد و به چه کسی پسر.

برنامه ریزی مجدد مالی و اقتصادی با پذیرش فرزند جدید: توجه به وعده خالق یکتا در قرآن که می فرمایند: فرزندان خود را از ترس فقر نکشید! ما، شما و آنها را روزی می دهیم. کشتن آن ها گناهی بسیار بزرگ است» ورود فرزند جدید می تواند با گشایش مالی و برکت در رزق و روزی همراه باشد. درهرحال هیچ مشکلی با ریختن خون حل نمی شود، بلکه گره ها کورتر خواهد شد.

– انتخاب پزشکی که بیشتر حمایت گر باشد و بتواند به مدیریت شرایط جسمی و روحی و خانوادگی شما کمک کند.

– مطالعه راجع به فواید و فرصت های تربیتی، عاطفی و اجتماعی تعدد فرزند در یک خانواده، استفاده از تجارب خانواده های پرفرزند امروزی، توجه به سرمایه و ارزشمند بودن هر فرزند برای خود و خانواده.

– تقویت مهارت حمایت طلبی: تمامی راه های کمک گرفتن از اطرافیان و جامعه پیرامونی مخصوصا در شرایط فرزندان شیر به شیر و پشت سر هم بررسی شود.

– تلاش بیشتر برای تحکیم رابطه با همسر، تقویت مهارت های ارتباطی، مطالعه و استفاده از تجارب افراد امین.

– تقویت اعتماد به نفس برای پاسخ گویی محترمانه: به سرزنش اطرافیان یا حرف و تمسخر مردم راجع به اتفاقی که جزو مسائل خصوصی شما و خانواده شما محسوب می شود و بابت آن به هیچ کس نباید پاسخگو باشید اعتنا نکنید. حرف ها و سرزنش های مردم مقطعی و کوتاه مدت است و پس از مدتی تغییر می کند. خیلی جدی نگیرید.

مریم یارپزشکان

کارشناس امور جمعیت و خانواده مرکز بهداشت شهدای والفجر

همکاری مردم با نیروهای امدادی، کلید نجات جان مصدومان است.

در شرایط اضطراری، هر ثانیه‌ای که از وقوع حادثه می ‌گذرد، می ‌تواند سرنوشت یک انسان را برای همیشه تغییر دهد و حتی مرز بین زندگی و مرگ باشد؛ حضور سریع و موثر تیم‌های تخصصی اورژانس در محل حادثه، علاوه بر امکانات و تجهیزات پیشرفته، تا حد زیادی وابسته به هوشیاری، همکاری و مشارکت مسوولانه‌ شهروندان است.

باز کردن مسیر برای آمبولانس، چند ثانیه‌ ای که جان می ‌بخشد

بارها دیده‌ا یم که حتی یک خودروی متوقف شده در مسیر یا راننده ‌ای که به موقع واکنش نشان نمی ‌دهد، عملیات نجات را با اختلال مواجه کرده است؛ این در حالی است که گاهی تنها ۳۰ ثانیه تاخیر می‌ تواند تفاوت بین زندگی و مرگ باشد؛ از همه هموطنان تقاضا داریم با رعایت حق تقدم آمبولانس ‌ها و پرهیز از توقف ‌های غیر ضروری، به یاری امدادگران بشتابند.

یکی از حیاتی‌ ترین اقدامات شهروندان هنگام مواجهه با خودروهای امدادی، آزادسازی فوری مسیر و ایجاد راه عبور برای آنهاست؛ هر دقیقه تاخیر در رسیدن تیم‌ های اورژانس به محل حادثه، می‌ تواند به قیمت از دست رفتن جان یک انسان تمام شود؛ متاسفانه شاهد هستیم که در برخی موارد، بی ‌توجهی برخی رانندگان به آژیرهای هشدار یا توقف های غیر مجاز و دوبل، مسیر نجات را مسدود کرده و پیامدهای غم ‌انگیزی به دنبال داشته است.

حرکت بین خطوط؛ احترام به قانون، احترام به زندگی

حرکت منظم بین خطوط و پرهیز از تغییرات ناگهانی مسیر، از مهم ‌ترین اصول رانندگی در مواقع اضطراری است؛ هنگامی که خودروها در مسیرهای چند بانده به‌ صورت مرتب و در چارچوب خطوط حرکت می ‌کنند، مسیر اضطراری میان خودروها ایجاد شده و آمبولانس می ‌تواند بدون مانع و با سرعت مطمئن عبور کند؛ بی‌نظمی در رانندگی، توقف‌ های ناگهانی یا حرکت زیگزاگی، تنها موجب انسداد مسیر امداد و اتلاف زمان حیاتی خواهد شد.

تجمع در صحنه تصادف ممنوع

تجمع شهروندان در اطراف محل حادثه، نه ‌تنها روند امدادرسانی را کُند می ‌کند، بلکه امنیت جان خودشان را هم به خطر می ‌اندازد؛ بارها شاهد بوده ‌ایم که ازدحام بی ‌مورد باعث شده نیروهای امدادی نتوانند به مصدومان دسترسی فوری داشته باشند.

همیار اورژانس باشید، نه مانع آن

در بسیاری از حوادث، اولین پاسخ ‌دهندگان همان افرادی هستند که در محل حادثه حاضرند؛ رعایت اصول رانندگی ایمن و همکاری در صحنه حوادث، وظیفه همه ماست؛ با همیار شدن در لحظات بحرانی، هر شهروند می ‌تواند به نجات جان انسانی کمک کند؛ بیاییم به اورژانس برای امدادرسانی بهتر کمک کنیم.

دکتر مسعود عابد

رئیس اورژانس فارس

مراقبت از سالمندان در شرایط بحران
در شرایط بحرانی مانند جنگ، سالمندان به ‌عنوان یکی از آسیب ‌پذیرترین گروه‌ های جامعه، با چالش‌ های متعددی رو به ‌رو می ‌شوند؛ محدودیت دسترسی به خدمات درمانی، مشکلات تغذیه‌ای، افزایش استرس و ناامنی جسمی و روانی، سلامت و کیفیت زندگی آنها را به خطر می ‌اندازد؛ توجه ویژه و برنامه ‌ریزی دقیق برای مراقبت از سالمندان در این شرایط، وظیفه ‌ای انسانی و اجتماعی است که باید توسط خانواده ‌ها و جامعه به‌ خوبی انجام شود.

نیازهای اصلی سالمندان در شرایط جنگی

– تامین نیازهای اولیه: سالمندان به داروهای ضروری، تغذیه مناسب و سرپناه امن نیاز دارند؛ تهیه ذخیره دارویی برای حداقل دو هفته و فراهم کردن غذاهای مقوی و آسان ‌هضم مانند سوپ یا غلات اهمیت زیادی دارد؛ همچنین باید محیطی گرم و راحت برای استراحت آنها به ‌ویژه در صورت نیاز به تخلیه یا حضور در پناهگاه فراهم شود،

– مراقبت پزشکی مستمر: بسیاری از سالمندان با بیماری‌ های مزمن مانند فشار خون، دیابت یا مشکلات قلبی مواجه ‌اند؛ کنترل منظم علائم حیاتی، تنظیم داروها و در صورت امکان دریافت خدمات پزشکی در منزل، از بروز عوارض جدی پیشگیری می ‌کند.

– تغذیه سالم: استرس و کمبود منابع غذایی می ‌تواند سیستم ایمنی سالمندان را تضعیف کند؛ استفاده از مواد غذایی مغذی و مشاوره تغذیه ‌ای به بهبود وضعیت جسمی آنها کمک می‌ کند.

– حمایت روانی و عاطفی: اضطراب و استرس ناشی از شرایط جنگی سلامت روان سالمندان را تهدید می ‌کند؛ گفتگو، همراهی مستمر و حمایت عاطفی نقش مهمی در کاهش نگرانی ‌ها و حفظ امید آنها دارد.

– حفظ امنیت و کاهش خطرات جسمی: سالمندان به دلیل ضعف جسمانی و محدودیت حرکتی، در معرض خطر سقوط و آسیب ‌های ناشی از کم ‌تحرکی هستند؛ ایمن‌سازی محیط منزل، حذف موانع، استفاده از تجهیزات کمکی (مانند واکر یا میله‌های دستگیره) و آموزش حرکات مناسب، به حفظ سلامت جسمی آنها کمک می‌ کند.

نکات عملی برای خانواده‌ها و مراقبان

– ذخیره دارو و مواد غذایی: همیشه مقدار کافی دارو و مواد غذایی ضروری را در منزل نگه دارید تا در صورت قطع دسترسی، نگرانی کمتری وجود داشته باشد.

– ایمن ‌سازی محیط منزل: مسیرهای حرکت سالمندان را از موانع و وسایل لغزنده پاک کنید و محل امنی برای پناه‌ گیری در مواقع اضطراری تعیین نمایید.

– استفاده از فناوری ‌های کمکی: استفاده از دستگاه ‌های هشدار پزشکی، تلفن ‌های همراه ویژه سالمندان و خدمات بهداشتی از راه دور، امکان دریافت کمک فوری و ارتباط با خانواده را فراهم می ‌کند.

– آموزش اقدامات اضطراری: خانواده‌ ها باید نحوه کمک ‌رسانی اولیه و انتقال سالمند به مکان امن را بیاموزند تا در مواقع بحران آمادگی لازم را داشته باشند.

– پایش وضعیت سلامت: کنترل منظم فشار خون، قند خون و سایر علائم حیاتی سالمندان را فراموش نکنید و در صورت بروز هرگونه علامت غیرطبیعی، به سرعت اقدام کنید.

مراقبت از سالمندان در شرایط جنگی نیازمند توجه ویژه به سلامت جسمی، روانی و تغذیه ‌ای آنهاست. حمایت عاطفی، تأمین نیازهای اولیه و ایمن ‌سازی محیط زندگی، از مهم ‌ترین اقدامات برای حفظ سلامت و آرامش سالمندان در این دوران بحرانی است.

دکتر «مهین نظری» دانشیار گروه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، دانشگاه علوم پزشکی شیراز

فیبر غذایی و تاثیر آن بر سیری و گرسنگی
گرسنگی و سیری دو پدیده اساسی در تنظیم دریافت انرژی و حفظ تعادل متابولیکی بدن هستند؛ این دو فرآیند تحت تاثیر عوامل متعددی از جمله ترکیب غذایی، هورمون‌ ها و سیگنال ‌های عصبی قرار دارند؛ در میان مواد مغذی، فیبر غذایی به دلیل خواص منحصر به ‌فرد خود توجه زیادی را در تحقیقات تغذیه ‌ای به خود جلب کرده است.

فیبر که به دو دسته محلول و نامحلول تقسیم می ‌شود، بخشی از کربو هیدرات‌ های پیچیده است که توسط آنزیم‌ های گوارشی انسان هضم نمی ‌شود؛ این ویژگی باعث شده است که فیبر به طور مستقیم بر فرآیندهای گوارشی و احساس سیری تاثیر بگذارد.

هدف این مطلب بررسی نقش فیبر در تنظیم سیری و گرسنگی، مکانیسم‌ های بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی مرتبط و ارائه دیدگاهی جامع از تاثیرات آن بر سلامت عمومی است.

فیبر غذایی: تعریف و انواع

فیبر غذایی به بخش غیر قابل هضم گیاهان، شامل پلی‌ ساکاریدها (مانند سلولز، همی ‌سلولز و پکتین) و لیگنین، اطلاق می ‌شود.

فیبرها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

فیبر محلول: مانند پکتین و بتاگلوکان که در آب حل شده و ژلی ویسکوز تشکیل می‌ دهند؛ این نوع فیبر در میوه‌ها (سیب، پرتقال)، جو دو سر و حبوبات یافت می‌ شود؛ مانند پوست سیب که در تهیه مربا، ژله ‌ای می ‌شود؛ بلغور جو دو سر که در آش یا صبحانه خورده می ‌شود؛ عدس در عدسی؛ لوبیا قرمز در خوراک لوبیا و حتی موز رسیده که بافت نرم و فیبری دارد.

فیبر نامحلول: مانند سلولز و لیگنین که در آب حل نمی‌شوند و به حجم مدفوع اضافه می‌کنند. این نوع فیبر در سبوس گندم، سبزیجات و غلات کامل وجود دارد. مثال‌های روزمره آن شامل نان سنگک یا نان جو سبوس‌دار که در وعده صبحانه مصرف می‌شود، کاهو و کلم در سالاد شیرازی، پوست ذرت در بلال کبابی، هویج خام به عنوان میان‌وعده، و حتی پوست خیار در کنار غذا است.

هر دو نوع فیبر از طریق مکانیسم‌ های مختلف بر سیری و گرسنگی اثر می ‌گذارند و در این مطلب به تفصیل بررسی خواهند شد.

مکانیسم‌ های اثر فیبر بر سیری و گرسنگی

تاثیر فیبر بر سیری و گرسنگی از طریق چندین مکانیسم فیزیکی، هورمونی و متابولیکی اعمال می ‌شود که در ادامه تشریح می‌شوند.

افزایش حجم غذا و تأخیر در تخلیه معده: فیبر به دلیل ظرفیت بالای جذب آب، حجم غذا را در معده افزایش می‌دهد؛ این افزایش حجم باعث تحریک گیرنده ‌های مکانیکی دیواره معده می ‌شود که سیگنال‌ هایی را از طریق عصب واگ به هیپوتالاموس(مرکز تنظیم اشتها در مغز) ارسال می ‌کنند؛ علاوه بر این، فیبر محلول با تشکیل ژل در معده، سرعت تخلیه غذا به روده کوچک را کاهش می‌ دهد؛ مطالعات نشان داده‌اند که تأخیر در تخلیه معده با افزایش مدت زمان سیری و کاهش احساس گرسنگی ارتباط مستقیم دارد.

تنظیم هورمون‌ های مرتبط با اشتها: فیبر، به‌ ویژه نوع محلول، بر ترشح هورمون‌ های گوارشی مانند پپتید YY، گلوکاگون مانند پپتید-۱ و کوله‌ سیستوکینین اثر می‌گذارد؛ این هورمون‌ ها که از روده ترشح می ‌شوند، سیگنال ‌های سیری را به مغز منتقل می ‌کنند؛ به عنوان مثال، بتاگلوکان موجود در جو دو سر با افزایش ویسکوزیته محتوای روده، ترشح هورمون‌ های سیری را تحریک می ‌کند که به نوبه خود احساس سیری را تقویت می ‌کند؛ از سوی دیگر، فیبر با کاهش سرعت جذب گلوکز، نوسانات قند خون را تعدیل کرده و از تحریک سریع گرسنگی جلوگیری می ‌کند.

تخمیر فیبر در روده بزرگ: فیبرهای قابل تخمیر توسط باکتری‌ های روده بزرگ به اسیدهای چرب کوتاه ‌زنجیر مانند استات، پروپیونات و بوتیرات تبدیل می ‌شوند؛ این ترکیبات نه تنها منبع انرژی برای سلول ‌های روده هستند، بلکه از طریق فعال ‌سازی گیرنده ‌های خاص بر ترشح هورمون‌ های سیری اثر می‌ گذارند؛ مطالعات حیوانی نشان داده ‌اند که این اسیدهای چرب، فعالیت نورون ‌های تنظیم‌ کننده اشتها در هیپوتالاموس را تعدیل می ‌کنند.

مطالعات متعددی تاثیر فیبر بر سیری و گرسنگی را تایید کرده‌ اند؛ در یک کارآزمایی بالینی تصادفی، مصرف فیبر اضافی در روز به مدت چند هفته، احساس سیری را در افراد چاق به طور معنی‌ داری افزایش و دریافت انرژی کلی را کاهش داد؛ همچنین، مصرف نان غنی‌ شده با فیبر (مانند نان سنگک یا نان جو) در مقایسه با نان سفید، مدت زمان سیری را به طور قابل ‌توجهی افزایش می ‌دهد؛ در سطح حیوانی، موش ‌هایی که رژیم غنی از فیبر دریافت کردند، کاهش قابل ‌توجهی در میزان هورمون گرسنگی و افزایش در سطح هورمون ‌های سیری نشان دادند؛ این نتایج حاکی از آن است که فیبر از طریق تعدیل محور روده-مغز بر رفتار غذایی اثر می‌ گذارد.

تأثیر فیبر بر سلامت عمومی

علاوه بر تنظیم سیری و گرسنگی، فیبر با کاهش خطر بیماری ‌های مزمن مانند چاقی، دیابت نوع ۲ و بیماری‌ های قلبی ‌عروقی مرتبط است؛ کاهش دریافت انرژی ناشی از افزایش سیری، به کنترل وزن کمک می‌ کند؛ همچنین، تعدیل قند خون و بهبود پروفایل لیپیدی از دیگر مزایای مصرف فیبر است؛ به عنوان مثال، فیبر محلول با کاهش جذب کلسترول در روده، سطح کلسترول مضر را پایین می‌ آورد.

چالش ‌ها و محدودیت ‌ها

با وجود فواید متعدد، مصرف ناکافی فیبر در بسیاری از جوامع مدرن یک چالش اساسی است؛ توصیه می‌ شود که افراد بالغ روزانه مقدار مشخصی فیبر مصرف کنند، اما میانگین مصرف در بسیاری از کشورها کمتر از این مقدار است؛ علاوه بر این، برخی افراد ممکن است به دلیل افزایش گاز یا نفخ ناشی از تخمیر فیبر، تحمل کمی نسبت به آن داشته باشند؛ این مسائل ضرورت آموزش تغذیه ‌ای و تطبیق رژیم‌ های غذایی را برجسته می‌ کند.

از منظر پژوهشی، تنوع در نوع فیبر، دوز مصرفی و تفاوت‌های فردی در پاسخ به آن، تفسیر نتایج مطالعات را پیچیده می ‌کند؛ به عنوان مثال، اثرات فیبر محلول و نامحلول ممکن است در گروه‌ های سنی یا جنسیتی مختلف متفاوت باشد که نیازمند تحقیقات بیشتری است.

نتیجه‌گیری

فیبر غذایی از طریق مکانیسم‌ های متعدد، از جمله افزایش حجم غذا، تنظیم هورمون ‌های اشتها و تولید اسیدهای چرب کوتاه ‌زنجیر، نقش کلیدی در تقویت سیری و کاهش گرسنگی ایفا می‌ کند؛ شواهد علمی نشان ‌دهنده تاثیر مثبت آن بر کنترل وزن و پیشگیری از بیماری ‌های مزمن است؛ با این حال، برای بهره ‌برداری بهینه از این ماده مغذی، افزایش آگاهی عمومی و انجام تحقیقات گسترده‌ تر برای روشن شدن تفاوت‌ های فردی و بهینه‌ سازی مصرف فیبر ضروری است؛ در نهایت، گنجاندن منابع متنوع فیبر مانند غلات کامل، میوه ‌ها و سبزیجات در رژیم غذایی می‌ تواند به بهبود سلامت عمومی و مدیریت بهتر اشتها کمک کند.

دکتر آرش دشتابی

دکترای تخصصی تغذیه دانشکده تغذیه و علوم غذایی دانشگاه علوم پزشکی شیراز

پیشگامی مرکز تحقیقات ناباروری دانشگاه علوم پزشکی شیراز در درمان ناباروری و نازایی در جنوب کشور
معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شیراز در نشست هم‌اندیشی با مسوولان مرکز تحقیقات ناباروری دانشگاه و بیمارستان حضرت زینب (س)، مرکز تحقیقات ناباروری دانشگاه در جنوب کشور را پیشرو در درمان ناباروری و نازایی عنوان کرد.

دکتر «حمید محمدی» در این نشست گفت: برخی خدمات تخصصی زنان و زایمان، در همه استان‌ها ارایه می شود، ولی در حیطه درمان ناباروری و نازایی در بخش دولتی جنوب کشور، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، پیشرو است.

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شیراز افزود: این مرکز هم از ظرفیت منفعت‌رسانی به مردم با اجرای پژوهش‌های کاربردی و هم از ظرفیت درآمدزایی برای دانشگاه برخوردار است و می‌تواند آینده روشن‌تری را رقم بزند.

دکتر «محمدابراهیم پارسا نژاد» رئیس مرکز تحقیقات ناباروری دانشگاه علوم پزشکی شیراز نیز در خصوص تاریخچه و نیازمندی ‌های این مرکز به ویژه در حوزه فضای فیزیکی و دکتر «فاطمه سادات نجیب» رییس مرکز آموزشی درمانی حضرت زینب (س) نیز در زمینه وضعیت بهسازی در حال اجرای این بیمارستان مطالبی را بیان کردند.

اعضای مرکز تحقیقات ناباروری دانشگاه نیز در این نشست در خصوص تداوم و ارتقای فعالیت‌های پژوهشی مرکز تحقیقات ناباروری و همکاری میان این مرکز و مرکز آموزشی درمانی حضرت زینب (س)، توضیحاتی ارایه دادند.

همچنین پس از این نشست معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شیراز از فعالیت های عمرانی بیمارستان حضرت زینب(س) بازدید کرد.

استفاده پزشکی از حشرات در طب سنتی( درمان با حشرات)

استفاده از حشرات در درمان بیماری ‌ها یا حشره ‌درمانی (Entomotherapy) شاخه ‌ای از طب سنتی و مردم ‌نگارانه است که سابقه ‌ای هزاران ‌ساله در فرهنگ ‌های باستانی دارد؛ واژه‌ Entomotherapy از دو واژه یونانی “Entomon” به معنی حشره و “Therapy” به معنی درمان گرفته شده و اشاره به کاربرد دارویی حشرات و فرآورده ‌های آنها دارد.

از دوران باستان تا امروز، در بسیاری از تمدن‌ ها از جمله مصر، چین، هند، یونان، ایران و کشورهای آفریقایی، گونه ‌های متنوعی از حشرات برای درمان بیماری ‌های مختلف به کار رفته ‌اند؛ در پاپیروس ایبرس متعلق به قرن شانزدهم پیش از میلاد، از برخی حشرات به عنوان عوامل درمانی نام برده شده است؛ همچنین در چین باستان از کرم ابریشم برای درمان بیماری ‌های ریوی استفاده می ‌شده و در اروپا، سوسک‌ ها و سوسری‌ ها در درمان روماتیسم، صرع و کم‌ خونی کاربرد داشته ‌اند.

حشرات به واسطه‌ دارا بودن ترکیبات زیستی فعال نظیر پپتیدهای ضد میکروبی، آنزیم ‌های ضد انعقاد، پروتئین ‌های ضد سرطان و مواد ضد التهابی، پتانسیل بالایی در درمان بیماری‌ ها دارند؛ امروزه نیز با گسترش بیماری ‌های نوپدید و افزایش مقاومت میکروبی، توجه به منابع دارویی نوین مانند حشرات افزایش یافته است؛ به عنوان نمونه، زهر زنبور عسل دارای خواص ضد التهابی است و در درمان بیماری ‌های خود ایمنی و دردهای مفصلی به کار می ‌رود؛ همچنین لاروهای استریل ‌شده مگس ‌ها برای تمیزسازی زخم‌ های عفونی استفاده می ‌شوند، روشی که در پزشکی نوین نیز پذیرفته شده است.

کاربرد درمانی حشرات بسیار گسترده است؛ برای مثال، از گونه ‌های مختلف جیرجیرک برای درمان اسهال خونی، از مانتیس در رفع زگیل و از مورچه ‌های برگ ‌خوار در درمان سرگیجه استفاده می ‌شود؛ همچنین گونه ‌هایی از مگس، زنبور بی ‌نیش، سوسک زمینی، کفشدوزک و ساس‌ ها در درمان بیماری ‌هایی چون آسم، زخم، بیماری ‌های پوستی، کم‌ خونی، عفونت ‌های ادراری و حتی پنومونی به کار می ‌روند.

در ایران نیز نمونه ‌هایی از حشره‌ درمانی در طب سنتی دیده می‌شود؛ مانند استفاده از زالو، مصرف خوراکی جیرجیرک و زنجره برای کاهش درد در کرمان، یا بهره ‌گیری از مورچه برای بستن زخم ‌ها در شرایط اضطراری کوهنوردی.

با وجود کاربردهای فراوان، این حوزه هنوز در بسیاری از نقاط جهان به دلیل نگرش منفی مردم نسبت به حشرات مورد غفلت قرار گرفته است؛ در حالی که قرن بیست‌ و‌ یکم با تهدیدات ناشی از بیماری ‌های عفونی نوظهور مواجه است، استفاده دارویی از حشرات می‌ تواند بستری ارزشمند برای کشف داروهای جدید و مکمل طب مدرن فراهم سازد؛ بنابراین، سرمایه‌ گذاری علمی، فرهنگی و بهداشتی در این زمینه می‌ تواند به عنوان بخشی از راهبرد آینده‌ سلامت جهانی تلقی شود.

دکتر عظیم پاکسا

عضو هیات علمی گروه بیولوژی و کنترل ناقلین بیماری ها